HomeĐạo của Trang Tử
Thứ Năm, 28 tháng 1, 2016
Một hôm
Trang Tử dẫn học trò đi ngao du, tiện đường ghé vào thăm nhà một người bạn.
Chủ nhà
tay bắt, mặt mừng nói:
- Tiếng tăm
tiên sinh vang dội như sấm động. Hôm nay, tiên sinh ghé thăm nhà tôi thật là
vạn hạnh.
Nói rồi,
người bạn của Trang Tử quay lại gọi gia đinh bảo:
- Hôm nay
ta gặp khách quý, để mở đầu câu chuyện ngươi hãy thịt một con chim cho ta đãi
khách!
Đứa ở hỏi:
- Vâng ạ!
Nhưng thưa chủ nhân nhà ta có hai con chim. Một con hót hay, một con không biết
hót chủ nhân bảo “Thịt con nào?”.
Người chủ nhân lại nói:
- Dĩ nhiên phải thịt con chim
không biết hót, thứ vô dụng đó để mà làm gì?
Trang Tử
cùng chủ nhân ngồi nhâm nhi ly rượu với thịt chim, luận việc thế thái nhân
tình, đoạn từ giã chủ nhà, dẫn học trò ra đi. Họ đi ngang một cánh rừng, thấy
một tiều phu chống búa giữa cảnh rừng núi bao la. Trước mắt lão là một cây cổ
thụ.
Trang Tử
thấy vậy hỏi:
- Trời
chiều mà chưa thấy ông đẵn được cây nào. Gặp cây này cao thẳng sao ông không hạ
đi?
Lão tiều
thở dài nói:
- Tôi cũng
muốn hạ nó, nhưng ngặt nỗi gỗ nó xốp lắm, thứ vô dụng đó đẵn mà làm chi?
Một học
trò nghe vậy, hỏi thầy:
- Cây vô
dụng thì không dùng, con chim vô dụng thì giết. Con thật không hiểu hết thói
đời?
Trang Tử
mỉm cười nói:
- Ta nên ở
vào khoảng hữu dụng và vô dụng đó. Chỉ có người đạt đạo mới tránh khỏi tai họa
mà thôi.
Chú Thích:
Trang
Tử có tên tự là Trang Chu, sinh ra thời
Chiến Quốc, ông là một triết gia, một nhà tư tưởng lớn của đất nước Trung Hoa.
Uy Vương, vua nước Sở nghe nói Trang Tử là bậc hiền tài bèn sai sứ đem vàng
lụa đến mời, hứa cho làm tướng. Trang Tử cười nói với sứ giả rằng:
- Ngàn vàng đáng trọng thật, khanh tướng tôn quý thật
nhưng ông có thấy con lợn bị đem đi tế lễ không? Nó được nuôi nấng, chăm sóc no
đủ một thời gian rồi được choàng quần áo sặc sỡ và đưa đến Thái Miếu. Lúc đó,
nó muốn làm con lợn đơn độc có được nữa chăng? Ông hãy về đi, chớ làm ta nhơ
bẩn. Ta thà cứ rong chơi ở nơi ô trọc này còn thấy sướng hơn là bị người chủ
nước nọ trói buộc thân ta.
Chí của
Trang Tử ẩn chứa nền tảng tư tưởng Đạo gia, ẩn dật, tự tại, quay về sống
hòa hợp với thiên nhiên, không muốn tham dự vào tranh quyền, đoạt lợi, xa lánh
những thị phi điên đảo ở đời. Nhân sinh quan gần như đối lập với đạo Khổng mang
bản thể trần tục, dựa vào thực tế, trọng lời nói, việc làm và tôn trọng chủ
nghĩa nhân văn.
Trang Tử
là người kế thừa tư tưởng của Lão Tử, nhưng lại phát triển sai khác với nguyên
gốc thể hiện rõ tính thoát tục, lánh đời.
Lời Bàn:
Câu kết
của Trang Tử nói nghe như không khớp với câu hỏi của người học trò. Vì chim và
cây không phải là người mà hàm ý câu trả lời của Trang Tử thì hữu dụng, vô dụng
lại là hai mặt của cuộc đời...
Ngụ ý của
Trang Tử là muốn những người học trò của ông nên đặt thân mình vào giữa khoảng
hữu dụng và vô dụng.
Trang Tử
nói “Chỉ có người đạt đạo mới có thể sống ở khoảng giữa hữu dụng và vô dụng”.
Bởi lẽ người dù vô dụng đến mấy thì cũng không hẳn không làm được việc gì. Ít
ra họ cũng biết trông coi vườn
tược, cũng biết dọn dẹp nhà cửa,...
Người vô
dụng có thể bị người khôn khéo, bóc lột công sức cho đến khi sức tàn, lực kiệt.
Còn người
hữu dụng thì sao? Người hữu dụng thấy việc gì cũng làm được, thành ra việc gì
cũng ôm đồm, cáng đáng, nhận làm. Cuối cùng cũng làm con rối cho bọn quyền thế
cường hào hoặc bị lao tâm, lao lực do tự làm nô lệ cho bản thân, danh lợi, địa
vị, bạc tiền, đánh mất sự an lạc, sức khỏe và hạnh phúc.
Tóm lại,
hữu dụng hoặc vô dụng mà thiếu sự hiểu biết và chừng mực thì cũng đều bị tận
dụng, bị vắt kiệt sức lực cùng tinh thần. Người hiểu biết thông đạt đạo lý xưa
là người hiền trí. Trí để không ai lợi dụng mình. Hiền để không ai ghét mình.
Đọc sách
Trang Tử, bạn sẽ nhận thấy Trang Tử trước học theo đạo của Khổng Tử, sau theo
về đạo của Lão Tử nhưng chữ Nhu có trong đạo của Trang Tử có chứa đựng chữ
Nhược chứ không là chữ Nhu có chứa đựng chữ Tùy ở đạo của Lão Tử. Vì thế đạo
của Trang Tử có phần yếm thế, lánh đời. Chính vì vậy mà đạo của Trang Tử không
được người đời trọng dụng và sớm bị mai một.
Bài liên quan
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét